Estatu kolpea Espainia bi eremutan banatu zuen...

Altxamenduaren antolakuntza Llano Amarillon

1936ko uztailaren 5 eta 12aren artean espainiar armada egin zituen militar operazioak izan ziren eta Altxamendu Nazionala prestatzeko balio izan zuten. Santiago Casares Quiroga izeneko, Gobernu errepublikanoko presidentea eta Gudako ministroa, mugimendu hauek baimendu zituen eta buru izan ziren Plácido Álvarez Buylla, Marruekosen zegoen Espainiako komisari nagusiak; Agustín Gómez Morato jeneralak, Afrikako indarren jeneral komandantea eta Manuel Romerales Quintero jeneralak, Melillako komandante jeneralak. 

Mugimendu militarrean, 20.000 gizon baino gehiago hartu zuten parte, haien artean, eskuadroiak eta Ingeniaritza eta Osasun indar laguntzaileak. Ketama haranean burutu ziren mugimenduak eta han elkartu ziren.Ondoren, militar guztiak gogoratu zuten konsigna hau: “¡Café!” (¡Camaradas, Arriba la Falange Española!).

Llano Amarrilloko monumentua  Ceutan dagoen obelisko bat da eta  monolitoak Falangeko  ezkutua eta San Juanko  arranoaren itxura du.

Emilio Mola jeneralak data bat finkatzen du.

Mola uztailaren 14a zehaztu zuen Mugimenduaren hasierarako, baina Comunión Tradicionalistarekin oraindik ez zituztenez negoziaketak bukatu, aldatu behar izan zuten. Jose Calvo Sotelo erail zutenean, uztailaren 13an, bere zalantza guztiak amaiarazi zituen. Uztailaren 15an militar eta erreketen arteko hitzarpena. Altxamendurako erabaki zuten agindua, Molak erabaki zuena “El 17, a las 17” izan zen.

Comunión Tradicionalista (CT) espainiar alderdi karlista izan zen. 1931n sortu zuten Partido Católico Nacional (integrista) eta Partido Católico Tradicionalista (tradizionalista) elkartu zirenean. Kide gehienak Hego Euskal Herrian izan arren, Aragoin eta Andaluzian ere emaitza onak lortu zituen.
 Emilio Mola Vidal militar espainiarra izan zen, 1936ko uztailaren 17 eta 18ko altxamenduaren zuzendaria, Espainiako Gerra Zibila sortu zuena.
Erreketeak Lehen Gerra Karlistan sortutako miliziano karlista nafarrak ziren eta Gerra Zibilean matxinoen alde aritu ziren nafar gudaroste guztiek.

Madrilgo Bataila

 Madrilgo Bataila, Madrilgo Defentsa ere deitzen dena, Espainiako Gerra Zibilaren iraupena Madrilen gertatu ziren gertaera belikoen elkartea da.

Jaramako Bataila

Jarama ibaiaren alboetan gertatu zen 1937ko otsailaren 5etik 25era. Nazionalek Madril biltzeko asmoa zuten, Madril eta Valentzia elkartzen zuen errepidea moztu nahi zuten maniobra azkar batekin. Varela jeneralak 30.000 gizonen taldea bidali zituzten operazioak egiteko, jomuga nagusia Manzanares bonbardatzea zen.

Prestakuntza artilleroaren ondoren, nazionalak Jarama ibaiaren alboetan erasotu zuten, 25 kmtoko frente batean, San Martín de la Vegatik Vaciamadridera. Tropa nazionalak Luis Orgaz Yoldi jeneralak arautzen zituen eta Ricardo de Rada, Eduardo Sáenz de Buruaga, Fernando Barrón y Carlos Asensioren arauak jarraitzen zituzten, eta García Escámezen agintepean zeuden.

Ala Izquierda o 5º Sector del Frente de Madrid, Juan Modesto Guillotoren aginteak jarraitzen zituzten eta 9ª División Burillo teniente koronerarenak, lau brigada linean totalean.

Eskema honetan Nazionalak, berdez idatzita daudenak dira eta errepublikanoak, morez.

Hemen Gerra Zibilaren gertaera eta bataila nagusiak gertatu ziren guneak ikusten dira.

Lehenengo irudian: Guadalajaran 1937ko martxoan eta Jarama 1937ko otsailan.

Bigarren irudian: Belchiten 1937ko uztailan eta Bruneten 1937ko uztailan ere.

Hirugarren irudian: Teruelen 1938ko urtarrilean.

Laugarren irudian: Ebroko bataila 1938ko Abendutik 1939ko otsailera.

Guadalajarako bataila

Jaramaren batailaren ostean, Franko Madril erasotzen saiatu zen ipar-ekialdetik. 1937ko martxoaren 8ko lehenengo orduetan aireko konbatea gertatu zen 9 aparatuekin babestu zutena. Artilleria momentu berean ipini zen martxan.

Gernikako bonbardaketa

                                                

Gernikako bonbardaketa 1937ko apirilaren 26an izan zen. Hegazkin eraso bat izan zen gerra zibilaren denboraldian.  Erasotzaileak Kondor Legioa eta Italiar Faxisten  Abiazio Legionarioak izan ziren. Bonbardaketa honetan 120-300 pertsona hil ziren. Hau herriaren suntsipena erakarri zuen. Bonbardaketa hau Pablo Picassoren gerraren aurkako margolan famatuen gaia izan zen.

Gernika bonbardaketa baino lehen ere oso garrantzitsua izan zen zeren eta han Bizkaiko Batzar Nagusiak elkartzen ziren eta foruen eskubideen etxetzat artzen zuten sinboloa. Bonbardaketaren eguna azoka eguna zen Gernikan eta jende asko joaten zen salerosketak egitera. Kondor Legioa guztiz armada matxinoaren aginduetara zegoenez gero, bonbardaketa egiteko agindua Salamankako Espainiako  armada Frankisten  kuartel nagusiak eman zion Wolfram Freiherr Von Richthofen  oberstleutnantari telegrama baten bidez.

  

                                  

                                           

                                        

Gernika margolana

Lehen aipatu dugunez Picassok Gernikako margolan bat egin zuen eta hona hemen bere esanahia:

                            

-Zezena: Irudiaren ezkerrean agertzen da eta Picassorentzako zezena esan nahi zuen iluntasuna eta basakeria.

-Ama semearekin hilda: Zezenaren azpian dago eta ama negarrez dago bere semearekin hilda eskuetan.

-Usoa: Zaldia eta zezenaren artean dago eta bakea errepresentatzen du.

-Soldadua: Soldadua ez da oso ondo ikusten zeren eta dago beso leku batetik, burua bestetik...

-Bonbila: Margolanaren erdian dago eta gendea bombarekin errelazionatzen du.

-Zaldia: Gerraren sinbolo bat da eta erdialdean dago.

                                  

                                   

 Gauza gehiago daude baina oraindik ez daude zerekin errelazionatzeko.

Brunet-ko bataila

Brunet-en bataila uztailaren 6an hasi zen eta uztailaren 25ean amaitu zen 1937 urtean hau da: bataila hogei egun iraun zuen. Bataila hau errepublikanoak eragin zuten eta nahi zutena zen Santander babestea erakartzen  Kantabrian zeuden tropak norteamerikanoak. Navalcarnero okupatu nahi zuten.  Bere plana oso ona izan zen baina erabaki gutxirekin egin zuten. Armada eta lanpostuak ondo zeuden zeren eta duela urte asko bazeukaten ejertzitoa. Bataila hau bataila modernoa izan zen desberdin aspektuetan.  Azkenean lortu zuten ateratzea 5 aste Santanderreko erasoa eta Kantabriako 20 kilometroekin geratu ziren guda amaitze-arte. 

Borroken garapena:

                  

Belchiteko bataila

 Hemen pelikula asko film egin dute adibidez: El laberinto del fauno, Las aventuras del Baron Muchausen eta El reto de Robbie. Ere ikusi al da nola elizaren atean dago grabatuta esaldi hau: «Pueblo viejo de Belchite / ya no te rondan zagales / ya no se oirán las jotas / que cantaban nuestros padres». Hemen cuarto mileniozko programa joan zen zeren eta esaten dute bataila honen gerreroen fantasmak daudela. 

Ebroko bataila

Ebroko bataila errepublikanoek hasi zuten utzailaren 25etik azaroaren 16ra 1938 urtean hau da hiru hilabete eta hogeita bi egun iraun zuen. Bataila hau hiru fasetan banatu zen:
1- Aurrerabiderako gorria abuztuaren 7a
2- Estabilizazioa
3- Kontraofentsiba nazionala abuztuaren 3-16ra 
Errepublikanoak nahi zutena zen kontenitzea Levanteko aurrerapena, Ebrora erakartzen maniobra indarrak. Eta esperozuten gain denboran konektatzea Gerra mundialarekin.Ebro gurutzatzea nahi zuten eta etzaien atzealdetik sartu nahi zuten. Bere plana onena zen baina ez zuten ondo organizatu eta bakarrik ondo egiten zutenak errepublikanoak ziren. Azkenean errepublikanoekin amaitu zuten.

Kataluniako bataila

Kataluniako batalia berrogeita hamar urte iraun zuen abenduaren hogeita hirutik  (1938 urtea) otsailaren hamarrera (1939 urtea). Bataila hau nazionalak hasi zuten eta nahi zutena zen frente Katalana suntzitsea irabatzen haien armadari. Ere nahi zuten Bartzelona konkistatzea eta Kataluniako industria salbatzea. Haiek zeukanten eraso lekurik handiena 200 kilometrokoa. Lortu zutena izan zen Katalunia liberatzea eta bakea eskatzea.Bataila honetan Franquisten garaipen erabakigarria izan zen. Bataila hau dago ezagututa zeren eta han erabiltzen zuten armada militarra. Ere bataila honetan 40.000 pertson kamporatu zuten Kataluniatik joaten Frabntziara. 200.000 pertson soldaduak ziren, 60.000 gizonak ziren baina ez zuten armadan partizipatzen, 10.000 pertson zaurituta eta 17.000 emakume eta haurrak.


           

Soldatuak sartzen Bartzelonan  1939 uratrrilaren 26an, Pompeya gobernuaren alboan, Diagonalean.